Shkarko Rekomandimin ne pdf

I Nderuar z. Komisioner!

Të nderuar Drejtues të Administratës!

Në kuadër të gjithë bashkëpunimit me ju lidhur me konsultimin paraprak të projekt-akteve të ndryshme, po ju dërgojmë nëpërmjet këtij Dokumenti Komentet dhe Rekomandimet e KRIIK në lidhje me Projekt-Raportin “Mbi gjetjet nga auditimi i raporteve financiare të partive politike për të ardhurat dhe shpenzimet për vitin kalendarik 2023” dhe Projekt-Vendimin për miratimin e tij.

KRIIK ka marrë në datën 20 mars 2025, pas kërkesës së tij, kopje të Raportit mbi gjetjet nga auditimi i raporteve financiare të partive politike për të ardhurat dhe shpenzimet për vitin kalendarik 2023, si dhe të projekt-vendimit për miratimin e tij, pasi shqyrtimi i tij ishte vendosur në rendin e ditës së seancës së datës 21 mars 2025. Për shkak të kohës së shkurtër në dispozicion, në datën 21 mars ju dërgua një dokument me disa shqetësime dhe komente të përgjithshme, shoqëruar me një kërkesë për shtyrjen e shqyrtimit të Raportit në një seancë të mëvonshme në mënyrë që të mundësohej një proces konsultimi i plotë me organizatat vëzhguese apo të tjerë aktorë që mund të kishin interes apo komente mbi Raportin.

Nga shqyrtimi i Projekt-Raportit dhe Projekt-Vendimit konstatohen një sërë parregullsish të cilat ju paraqiten si më poshtë:

Më së pari theksohet se KRIIK vlerëson angazhimin e deritanishëm të KQZ-së si në rritjen e transparencës mbi financimin e partive politike, ashtu edhe në sanksionimin e partive që kanë shkelur ligjin. Megjithatë, KRIIK ka shprehur rezerva në disa raste, duke i shoqëruar ato me rekomandime dhe opinione që synojnë të nxisin përmbushjen e plotë dhe tërësore të detyrimeve ligjore nga KQZ-ja.

Pavarësisht këtyre përpjekjeve, KRIIK vlerëson se hapat e ndërmarrë deri më tani mbeten të pamjaftueshëm për të garantuar nivelin e transparencës dhe llogaridhënies që duhet të kenë partitë politike. Si organizata që synojnë të marrin përgjegjësi e të qeverisin në emër të qytetarëve, partitë politike duhet të jenë modeli më i mirë i transparencës dhe llogaridhënies, të cilat përbëjnë shtylla thelbësore të një sistemi demokratik funksional.

Në këtë kontekst, roli i KQZ-së, si institucioni mbikëqyrës i financimit politik, është të sigurojë transparencë të plotë mbi të ardhurat dhe shpenzimet politike, siç e përcaktojnë qartë Kushtetuta[1] dhe ligji[2], si dhe të sanksionojë pa kompromis çdo shkelje ligjore të konstatuar.

Sanksionimi është një proces që formalizohet përmes Vendimit të KQZ-së dhe nuk përfshihet drejtpërdrejt në raportin e hartuar nga administrata, megjithëse do të duhet që Administrata, në përmbajtje të Raportit e për çdo seksion të tij, të paraqesë përputhshmërinë me parashikimet ligjore dhe rekomandonte rast pas rasti edhe sanksionimet përkatëse në zbatim të tyre.

Në këtë kontekst, pas shqyrtimit të Projekt-Vendimit të dërguar për konsultim, KRIIK vlerëson se Komisioni Qendror i Zgjedhjeve duhet të ri-shikojë përmbajtjen e tij, pasi vendimi nuk merr në konsideratë të gjitha shkeljet e evidentuara në Raportin që ai miraton, e për rrjedhim as nuk parashikon sanksionimet e plota dhe të duhura të detyruara nga Ligji për to.

Minimalisht, Vendimi i Komisionerit duhet të përfshijë propozime për sanksione ndaj partive politike, të cilat:

Nuk kanë dorëzuar raportin financiar vjetor;
E kanë dorëzuar atë jashtë afatit;
Nuk e kanë dorëzuar në formatin e standardizuar;
Nuk kanë bashkëpunuar me auditin; si dhe
Kanë kryer një sërë shkeljesh të tjera, të cilat gjenden të detajuara më poshtë në vijim të këtij Dokumenti.

I. Lidhur me procesin e kontrollit dhe verifikimit të Raporteve Financiare nga ana e administratës së KQZ-së

KRIIK evidenton një numër mangësish në kontrollin dhe verifikimin e kryer prej Administratës së KQZ-së në lidhje me financimin e partive politike për vitin 2023, si dhe, sërish, vëren se mungon adresimi me një qasje të plotë proaktive nga KQZ-ja në zhvillim të rolit dhe kompetencave të cilat i janë dhënë nga ligji, si dhe të përgjegjësive që ligji ia detyron.

I.1. Mungesa e një qasjeje shteruese në përpilimin e Raportit

Raporti i auditimit i hartuar prej KQZ-së duhet të jetë i plotë, i qartë dhe i saktë, pa lënë asnjë hamendësim, neglizhim apo relativizim të germës së ligjit. Gjithashtu, është thelbësore që ky Raport të hartohet në kohën e duhur, pasi sanksionet për shkeljet e mundshme të ligjit, përveçse duhet të jenë proporcionale me natyrën e shkeljes, duhet të vendosen edhe në kohë.

Hartimi i Raportit dhe propozimi i masave gjatë periudhës zgjedhore, një periudhë tepër e ngarkuar për KQZ-në, krijon hapësira për relativizimin e shkeljeve të evidentuara. Për pasojë, edhe sanksionet që rrjedhin mund të zbuten dhe të mos kenë efektin e duhur për shkak të vonesës apo përparësive të tjera në agjendën e institucionit, ashtu sikurse edhe mund të keqinterpretohen e konsiderohen represive e të qëllimshme nga ana e partive politike të cilat garojnë në zgjedhje.

Ndaj është e domosdoshme dhe thelbësore një paraqitje e detajuar dhe e arsyetuar qartë e çështjeve, e mbështetur në bazën ligjore përkatëse dhe e hartuar në kohën e duhur, veçanërisht për procesin e vendimmarrjes pasi mundëson që Komisioneri, Komisioni i Ankimimeve dhe Sanksioneve, apo Gjykata, në rast se çështja ankimohet, të kenë gjithë informacionin e nevojshëm dhe të mund të jenë në gjendje të vlerësojnë në mënyrë sa më të plotë nëse ka vend për sanksionim të plotë apo të pjesshëm, duke marrë parasysh edhe pretendimet e palëve të përfshira. Nga ana tjetër, dhe po aq e rëndësishme, detajimi i problematikave në mënyrë të plotë shërben edhe si një mjet edukimi për partitë politike në lidhje me gabime që mund të jenë të paqëllimshme,

Theksohet gjithashtu se gjetjet e auditëve ligjorë, në Raportet e partive për të cilat është kryer një auditim, nuk duhet asesi të anashkalohen, por të shqyrtohen një e nga një, edhe në bashkëpunim me organet tatimore nëse është e nevojshme, për një zbatim sa më të plotë, të barabartë, dhe pa ekuivok të ligjit.

I.2. Mungesa e përshkrimit të hapave të ndërmarrë nga administrata e KQZ-së në verifikimin e saktësisë së Raporteve të Vetëdeklarimit dhe Auditimit

Vërehet se Raporti nuk përmban asnjë informacion nëse janë kontrolluar dhe verifikuar nga Administrata Raportet e Vetëdeklarimit të partive politike në përmbajtjen e tyre dhe cilat kanë qenë hapat e ndërmarra. Pra, mungon një seksion metodologjik që mundëson të kuptohet procesi i detajuar i verifikimit dhe kontrollit të kryer nga administrata e KQZ-së, sikurse ligji e ngarkon.

Konstatimet e përfshira në Projekt-Raport i referohen thuajse ekskluzivisht gjetjeve të auditëve ligjorë të emëruar nga KQZ.

Përpos këtyre gjetjeve, Raporti përmban vetëm të dhëna bazike nëse partia ka paraqitur Raport ose jo, si dhe pjesërisht nëse është audituar ose jo. Pra, referuar asaj çka paraqitet në Raport, duket sikur puna e administratës së KQZ-së është kufizuar tek përmbushja ose jo e detyrimeve ligjore bazike, si dorëzimi i Raportit Financiar Vjetor dhe Auditimi, ndërkohë që KQZ do duhet të kishte verifikuar dhe analizuar çdo të dhënë në mënyrë përmbajtësore dhe shteruese, sipas detyrimit të përcaktuar qartësisht në pikën 1 të nenit 7 të Vendimit nr. 20, datë 27.01.2023 të Komisionerit Shtetëror të Zgjedhjeve.

Në gjykimin e KRIIK, është thelbësore që gjetjet nga analiza dhe verifikimi i kryer nga KQZ-ja të përfshihen në Raport. Kjo nuk duhet të bëhet vetëm për të përshkruar veprimet e administratës, por edhe për të ofruar një panoramë sa më të qartë dhe të detajuar, e cila shërben jo vetëm për rritjen e transparencës dhe përmbushjen e detyrimeve ligjore, por, mbi të gjitha, për evidentimin e çdo problematike. Kjo qasje siguron një bazë më të fortë për një gjykim sa më të drejtë nga Komisioneri dhe, në rast investimi, nga KAS.

Në funksion të sa më sipër, metodologjia e kontrollit dhe verifikimit të kryer nga Administrata nevojitet të normohet nëpërmjet akteve nënligjore të KQZ-së, duke përcaktuar jo vetëm metodologjinë që duhet të ndiqet, por edhe elemente të tjera sikurse është afati fundor për kryerjen e kontrollit, apo të tjerë elementë.

I.3. Mosraportimi nëpërmjet Platformës Elektronike të Raportimit Financiar (PERF)

KRIIK vlerëson maksimalisht rregullimin ligjor të plotësuar tashmë prej Komisionerit, me miratimin e vendimit nr. 20 datë 27.01.2023, sipas të cilit duke filluar nga viti financiar 2023, Raportimi Financiar për vitin kalendarik 2023 do të duhej të kryhej për herë të parë në një format të ri të miratuar dhe nëpërmjet Platformës Elektronike të Raportimit Financiar (PERF), format i cili bën gjithashtu të mundur rakordimin e Raporteve të detajuara Financiare, qoftë për fushatën zgjedhore më vete, qoftë për tërë aktivitetin vjetor financiar, përfshirë çdo aktivitet financiar lidhur me fushatën zgjedhore të zhvilluar gjatë atij viti.

Vetëm 27 nga 44 parti të cilat dorëzuan një Raport Vetëdeklarimi në KQZ, e kryen këtë nëpërmjet PERF.

Duke qenë në dijeni të problemeve të Platformës Elektronike të Raportimit, probleme të evidentuara pikërisht gjatë periudhës kur partitë duhet të kryenin raportimin e tyre, vlerësojmë, se Raporti duhet të paraqiste dhe detajonte edhe problematikën me këtë sistem, vështirësitë që kjo solli qoftë për partitë politike, qoftë për vetë Administratën, apo hapat e ndërmarra për të adresuar problemin dhe garantuar që partitë politike të raportonin në KQZ në mënyra alternative.

Për më tepër, edhe në rastet kur partitë kanë raportuar përmes PERF, duke përdorur formatin e miratuar nga KQZ, janë evidentuar probleme në plotësimin e deklarimeve përkatëse.

I.4. Mosraportimi sipas formatit të standardizuar të miratuar nga Komisioneri Shtetëror i Zgjedhjeve

Përtej mosraportimit në PERF, konstatohet gjithashtu se dorëzimi i Raporteve u bë në një format të ndryshëm nga i ai i standardizuar dhe i miratuar nga KQZ-ja.

Sikurse KRIIK ka theksuar në vijimësi, qoftë verbalisht në komunikimet me Administratën, apo publikisht në takime të ndryshme lidhur me këtë çështje, mosfunksionimi i PERF nuk duhet asesi të përbëjë shkak apo të përdoret si arsye për mospërmbushjen e detyrimit ligjor të raportimit në formatin e caktuar, si dhe për gjithë elementet e tjerë.

Vërehet se partitë politike që nuk kanë raportuar në PERF kanë përdorur në një masë të konsiderueshme formate raportimi të ndryshme nga formati i standardizuar i miratuar nga KQZ-ja.

Mosfunksionimi i PERF, nuk duhet të përdoret si arsye për tolerimin e partive në dorëzimin e Raporteve jashtë formatit, pasi edhe në ato kushte Raporti do të duhet të ishte plotësuar dhe dorëzuar në formatin e standardizuar (sipas Shtojcës së miratuar nga Komisioneri Shtetëror i Zgjedhjeve bashkëlidhur Vendimit nr. 20, datë 27.01.2023), pavarësisht se jo nëpërmjet PERF por në një mënyrë tjetër elektronike.

Mosraportimi sipas formatit standard vështirëson shumë verifikimin e të dhënave, duke ulur transparencën.

Për më tepër, Administrata e KQZ-së, përveçse i ka pranuar Raportet jashtë formatit të standardizuar, në kundërshtim me pikën 3 të nenit 2 të Vendimit nr. 20, datë 27.01.2023 të Komisionerit Shtetëror të Zgjedhjeve, nuk e ka evidentuar fare një problematikë të tillë në Raportin e hartuar, duke anashkaluar detyrimin për të sanksionuar partitë që nuk kanë deklaruar sipas formatit, referuar nenit 10 të Vendimit nr. 20, datë 27.01.2023 të Komisionerit Shtetëror të Zgjedhjeve.

Situata bëhet edhe më shqetësuese, pasi ndër subjektet me këto probleme janë edhe partitë parlamentare, sikurse Partia Socialiste, Partia Demokratike, Partia e Lirisë, Partia Socialdemokrate, etj.

Në këto kushte, edhe pse administrata i ka pranuar këto Raporte, ndaj 17 partive të cilat nuk kanë përmbushur këtë detyrim ligjor do të duhet të ketë një sanksionim. (Shih listën e partive që nuk kanë raportuar sipas formatit të standardizuar në Shtojcën 1).

I.5. Pamundësia për të kontaktuar partitë politike dhe hapat e ndërmarrë nga KQZ

Vërejmë se vijon të evidentohet si një problem i rëndësishëm në konkluzionet e Raportit të KQZ-së, pamundësia për të gjetur selitë e partive dhe adresat faktike të tyre. Në Raport nuk përmendet asnjë veprim tjetër i bërë përpos dërgimit të njoftimeve me zarf nga auditët në adresat që figurojnë në vendimet e gjykatave të regjistrimit të partive politike.

Në një qasje proaktive, sikurse është rekomanduar disa here edhe më parë prej KRIIK, KQZ-ja do të duhet të investohet duke përdorur kontaktet dhe adresat më të fundit të patura apo edhe me njoftime publike, konferenca për shtyp, apo forma të tjera për të bërë maksimumin për të shmangur këtë problem. Një qasje e tillë do të shërbejë edhe për zhvillimet më pas, të cilat synojnë përmirësimin dhe rritjen e transparencës, nëpërmjet vendimmarrjes të realizuar për format e raportimit dhe të dhënat e tjera.

Situata bëhet akoma më problematike dhe e pakuptueshme nëse konsiderohet se:

Një pjesë e partive, të cilat auditi nuk ka mundur t’i kontaktojë, kanë dorëzuar një Raport Financiar në KQZ, konkretisht: Partia Lista e Barabartë, Partia Aleanca e Maqedonasve për Integrim Europian, Partia Aleanca për Demokraci dhe Solidaritet, Partia Aleanca Popullore, Partia Bashkimi Liberal Demokrat, Partia Bashkimi Popullor i Pensionistëve Shqiptarë, Partia Emigracioni Shqiptar, Partia Fronti i Majtë, Partia Lëvizja për Ndryshim.

Disa parti të cilat nuk janë audituar për shkak të pamundësisë së gjetjes së adresës së tyre, kanë qenë pjesëmarrëse në proceset e fundit zgjedhore, konkretisht: Partia Aleanca Demokratike Shqiptare, Partia Aleanca e Maqedonasve për Integrim Europian, Partia Aleanca për Demokraci dhe Solidaritet, Partia Bashkimi Liberal Demokrat, Partia Demokristiane e Shqipërisë, Partia Emigracioni Shqiptar, Partia Fronti i Majtë, Partia Konservatore, Partia Lëvizja Punëtore Shqiptare.

Minimalisht, konsultimi i dokumentacionit të depozituar prej tyre në KQZ në funksion të regjistrimit do të sjellë mundësinë e kontaktimit me to.

Kryetarët e disa partive të pa audituara janë persona publikisht aktivë, çka e bën akoma më të pakuptueshëm mos kontaktimin e tyre për mungesë adrese.

Lidhur me sa më sipër, sikurse KRIIK ka rekomanduar në vazhdimësi, KQZ duhet të kishte krijuar një adresar të përditësuar, përtej atij të vënë në dispozicion nga Zyra e Regjistrit të Partive Politike në Gjykatën e Rrethit Gjyqësor Tiranë. Edhe nëse ky proces nuk ka nisur ende, KQZ-ja duhet të investohet për ta nisur e zhvilluar më tej, edhe nëpërmjet akteve nënligjore të cilat i detyrojnë partitë të deklarojnë të dhënat e tyre në mënyrë periodike në KQZ. Në këtë mënyrë do të bëhej i mundur kontaktimi i tyre në vazhdim nga KQZ-ja, pavarësisht se partitë mund të mos kenë përditësuar adresën në dokumentacionin zyrtar të mbajtur nga Zyra e Regjistrit të Partive Politike. Nga ana tjetër ndihmon edhe një përditësim të asaj se cila është skena reale e partive politike funksionale në vend.

Bazuar në sa më sipër dhe duke pasur në konsideratë qasjen proaktive që KQZ-ja duhet të ndjekë në mbikëqyrjen e financimit politik, KRIIK nxit KQZ-në të përditësojë adresarin dhe kontaktet e partive politike, duke përdorur të gjitha rrugët alternative të përmendura më sipër, si dhe çdo mjet tjetër të përshtatshëm. Kjo do të mundësojë një komunikim më efektiv dhe auditimin financiar të këtyre partive.

KQZ-ja nuk mund të pranojë si justifikim pamundësinë e auditëve për të gjetur këto parti për shkak të adresave të pasakta në regjistrin e Gjykatës. Përkundrazi, duhet të investohet në mbështetjen e auditëve në përpjekjet e tyre për të kontaktuar subjektet politike, duke siguruar që ata të përmbushin plotësisht detyrën e tyre.

Nëse KQZ-ja ka ndërmarrë tashmë veprime zyrtare për këtë çështje, sikurse KRIIK ka rekomanduar në mënyrë të vazhdueshme, atëherë ky komunikim duhet të publikohet në faqen zyrtare të KQZ-së. Publikimi i të gjithë informacionit të shkëmbyer me secilin subjekt do të ndihmojë në rritjen e transparencës dhe përgjegjshmërisë institucionale.

II. Lidhur me përmbajtjen e Raporteve të Vetëdeklarimit

KRIIK ka kryer në vijimësi monitorimin e tij lidhur me përmbajtjen e Raporteve Financiare të dorëzuara nga partitë politike për vitin 2023, Raportet e Auditimit, dorëzimin dhe publikimin e tyre.

Bazuar në këtë proces monitorimi, pasaktësitë e vërejtura në punën e administratës, si dhe mospërmbushjen e pritshmërive që duhet të mbartë një Raport i tillë i përgatitur nga Institucioni i KQZ-së, gjeni më poshtë disa elementë të Raportit për të cilat shprehen komente dhe rezerva të forta dhe që përbëjnë bazën për sa më sipër cituar:

II.1. Numri i partive të cilat kanë dorëzuar Raportin Financiar për vitin 2023

Në Raportin e përgatitur nga Administrata e KQZ rezultojnë 50 parti politike që kanë dorëzuar Raport Vetëdeklarimi (nga 132 parti të regjistruara në total).

Sipas kuadrit ligjor në fuqi, KQZ publikon çdo Raport në faqen zyrtare të internetit. Nga konsultimi i faqes së internetit të KQZ-së rezultojnë vetëm 44 Raporte të publikuara, duke iu referuar vetëm numrit dhe jo përmbajtjes apo përmbushjes së formateve përkatëse prej tyre.

Nga kryqëzimi i listës në përmbajtje të pikës nr. 1 të Raportit të KQZ-së, me Raportet e publikuara në faqen e internetit rezulton se:

Partia Aleanca Demokratike Shqiptare;
Partia Lëvizja Demokratike për Vlera Mirëqenie Progres;
Partia Mendimi i Djathtë Liberal;
Partia Nisma Thurje;
Partia për Mbrojtjen e të Drejtave të Punëtorëve të Shqipërisë dhe
Partia Unitetit Kombëtar

nuk kanë, së paku të publikuar, një Raport Financiar vjetor për vitin 2023.

Nëse kjo është një pasaktësi që lidhet vetëm me publikimin e Raportit, KRIIK tërheq vëmendjen për përmbushjen e këtij detyrimi, ndërkohë që në rast se kjo është një pasaktësi në listën e partive të përfshira në Raport, në pikën nr. 1 të tij, do të duhet që të korrigjohet.

Gjithashtu, për çdo eventualitet që mund të jetë arsye për përfshirjen ose jo të këtyre partive, Raporti duhet të përmbajë sqarimet përkatëse, në funksion të gjithë sa parashtruar më sipër në këtë dokument.

II.2. Afati i dorëzimit të Raportit Financiar vjetor

Partitë politike kanë detyrimin të dorëzojnë në KQZ Raportin Financiar Vjetor brenda datës 31 mars të vitit pasardhës, që për Raportet në fjalë ishte data 31 mars 2024.

Në Raportin e hartuar nga Administrate e KQZ, problematika e dorëzimit të Raporteve Financiare me vonesë nga ana e partive nuk përmendet fare.

Nga monitorimi i KRIIK vërehet se janë tetë parti të cilat nuk e kanë dorëzuar Raportin Financiar Vjetor brenda afatit ligjor, ndërkohë që në Raportin e KQZ-së këto parti janë përfshirë në Listën e Partive Politike të cilat rezultojnë ta kenë dorëzuar në afat.

Këto parti janë:

Partia Bashkimi për të Drejtat e Njeriut;
Partia Bashkimi Popullor i Pensionistëve Shqiptarë;
Partia Demokratike;
Partia e Lirisë;
Partia e Reformave Demokratike Shqiptare;
Partia Popullore Kristiandemokrate;
Partia Socialdemokrate;
Partia Socialiste.

Këto Parti Politike rezultojnë se i kanë dorëzuar Raportet Financiare Vjetore në një afat të mëvonshëm. (shih Shtojcën 2 për listën e partive që nuk e kanë dorëzuar Raportin e Vetëdeklarimit brenda afatit, por paraqiten sikur e kanë plotësuar këtë detyrim në Raportin e KQZ-së).

II.3. Përmbajtja e Raporteve të Vetëdeklarimit

Sikurse u theksua më sipër, Raportet e Vetëdeklarimit të partive politike duhej të ishin plotësuar dhe dorëzuar në formatin e standardizuar të miratuar nga KQZ-ja. Ky format jo vetëm që siguron unifikimin e raportimit vjetor, por edhe rrit transparencën e partive politike, si dhe rrit efikasitetin e kontrollit dhe verifikimit nga Administrata e KQZ dhe aktorë të tjerë.

Gjithashtu, në Raportimin Vjetor Financiar për vitin 2023, përveç të ardhurave dhe shpenzimeve rutinë, partitë politike duhej të përfshinin në mënyrë të detajuar dhe të specifikuar edhe të ardhurat e shpenzimet e fushatës zgjedhore, pasi ky ishte një vit zgjedhor për pushtetin vendor.

Detyrimi i respektimit të formatit u respektua nga 27 parti.

Lidhur me 17 Parti Politike të tjera,të cilat e dorëzuan Raportin Financiar Vjetor në formën e një bilanci të përmbledhur, në forma të tjera të thjeshtuara në një tabelë apo edhe vetëm në një shkresë deklarimi, kontrolli dhe verifikimi nga ana e aktorëve të jashtëm, sikurse KRIIK, është tejet i vështirë, duke reduktuar kështu në mënyrë të ndjeshme transparencën.

Pra sikurse evidentohet qartë, mosrespektimi i formatit të raportimit nuk është vetëm një problematikë që lidhet me mospërmbushjen formale të një detyrimi ligjor nga ana e partive politike, por passjell pamundësinë e kontrollit real dhe të plotë të tyre.

Për aq sa informacioni në përmbajtje të Raporteve të Vetëdeklarimit të lejon të kontrollosh dhe kuptosh, KRIIK, referuar vetëm 44 Raporteve të publikuara në faqen e internetit të KQZ, ka evidentuar problematikat si më poshtë vijojnë:

Në Raportin e disa Partive Politike ka problematika që lidhen me deklarimin e aktivitetit financiar për zgjedhjet e vitit 2023:

Partia Balli Kombëtar Demokrat, ka marrë pjesë në zgjedhjet lokale të vitit 2023 dhe ka deklaruar në raportimin financiar zgjedhor aktivitet financiar me të ardhura dhe shpenzime në shumën 1.400.000 lekë, ndërkohë që në Raportin Vjetor për vitin 2023 deklaron zero të ardhura dhe shpenzime.

Partia Demokristiane e Shqipërisë, ka marrë pjesë në zgjedhjet lokale të vitit 2023 dhe ka deklaruar në raportimin financiar zgjedhor 0 aktivitet financiar, ndërkohë që në Raportin Vjetor për vitin 2023 deklaron 26.700 lek shpenzime për fushatën zgjedhore.

Partia Republikane, ka deklaruar si fond të përfituar nga buxheti i shtetit vetëm fondin e marrë si financim vjetor në shumën 11.488.669 lekë, ndërkohë që nuk ka deklaruar financimin e marrë nga buxheti i shtetit për fushatën zgjedhore në shumën 3,012,429 lekë.

Nga ana tjetër shpenzimet e kryera për fushatën elektorale janë deklaruar në seksionin e shpenzimeve si total i shpenzuar për fushatën.

Partia Fryma e re Demokratike, fondin e marrë nga buxheti i shtetit në shumën 1,194,064 lekë, e deklaron si fond të përfituar për vitin kalendarik dhe jo si fond të përfituar për fushatën zgjedhore.

Partia Agrare Ambjentaliste e Shqipërisë, fondin vjetor të përfituar nga buxheti i shtetit në shumën 8,018,647 lekë e ka deklaruar si fond të përfituar në funksion të fushatës zgjedhore.

Partia për Drejtësi dhe Integrim dhe Unitet, në deklarimin e saj ka ngatërruar shifrat, duke vendosur në vend të shumës së përfituar për zgjedhje shumën e përfituar nga buxheti si financim vjetor.

Partia Lëvizja për Zhvillim Kombëtar, fondin e përfituar nga buxheti i shtetit e ka deklaruar si total të ardhurash, dhe jo të ndarë në fond të përfituar për zgjedhjet dhe fond të përfituar për vitin kalendarik nga buxheti i shtetit. Gjithashtu ndërkohë që të ardhurat i ka deklaruar në shumë totale si financim publik dhe nuk ka të ardhura të tjera të karakterit jo publik, konstatohet që shpenzimet janë deklaruar si total, pra pa specifikuar secilin prej shpenzimeve të kryera gjatë vitit të ndarë.

Në Raportin e Partisë Minoriteti Etnik Grek për të Ardhmen, në listën e donacioneve nga shqyrtimi i të dy Raporteve (atij të Vetëdeklarimit për zgjedhjet 2023 si dhe atij të Financave Vjetore 2023) vërehet se disa nga donacionet e fushatës janë të përfshira tek të ardhurat si dhe disa shpenzime të kryera për fushatën, por jo të gjitha sikurse vendimi i KQZ përcakton.

Raportet e depozituar nga dy Parti Politike kanë vetëm të dhëna minimale dhe nuk lejojnë asnjë verifikim. Në këto Raporte jo vetëm që nuk mund të kuptohet dhe analizohet informacioni i përfshirë, por edhe informacioni i përcjellë nuk është i plotë:

Raporti i Partisë Socialiste përmban vetëm një tabelë në formë bilanci në fillim të tij e cila paraqet pozicionin financiar, ndërsa pjesa tjetër është thuajse e pa plotësuar dhe ka shumë pak deklarime, edhe ato të përmbledhura dhe të paqarta.

Raporti i Partisë Socialdemokrate, përmban vetëm një tabelë në formë bilanci në fillim të tij e cila paraqet pozicionin financiar dhe një tabelë përmbledhëse për fondet e marra dhe të shpenzuara në total përgjatë vitit.

Dy Parti Politike kanë deklaruar të ardhura dhe shpenzime në Raportin e Vetëdeklarimit, por nuk janë audituar pasi kanë pretenduar ndaj auditit se nuk kanë të ardhura dhe shpenzime.

Partia Komuniste e Shqipërisë në Raportin e Vetëdeklarimit ka deklaruar aktivitet financiar, ndërkohë që auditit i është përgjigjur se nuk ka patur të ardhura dhe shpenzime.

Partia Kombëtare Konservatore Albania, në Raportin e Vetëdeklarimit ka deklaruar aktivitet financiar, ndërkohë që auditit i është përgjigjur se nuk ka të ardhura dhe shpenzime.

III. Lidhur me procesin dhe Raportet e Auditimit Financiar

Komisioneri Shtetëror i Zgjedhjeve nëpërmjet vendimmarrjes së tij emëroi 12 auditë ligjorë, ekspertë kontabël të licencuar, për auditimin e fondeve të përfituara nga partitë politike për vitin kalendarik 2023.

Në vijim të monitorimit, KRIIK ka konsultuar të gjitha Raportet Financiare të partive politike për vitin 2023 si dhe Raportet e Audituesve Ligjorë për to, të publikuara në faqen e internetit të KQZ-së.

Informacioni i përcjellë në Raportin e hartuar nga Administrata është paraqitur i ndërlidhur me dorëzimin e Raporteve të Vetëdeklarimit, si dhe i ndarë në grupe të ndryshme pavarësisht problematikës së njëjtë, çka në gjykimin e KRIIK e konfuzon informacionin e paraqitur.

Në këto kushte, për të patur një panoramë edhe më konçize e të thjeshtë të problematikës së konstatuar, KRIIK ju përcjell në formë tabelare informacionin e nxjerrë nga auditimi për secilën parti sipas Raportit të KQZ-së dhe sipas monitorimit të bërë prej tij. (shih Shtojcën 3).

Në parantezë dhe përmbledhtazi, referuar Raporteve të publikuara në faqen e internetit të KQZ-së, Auditët kanë përcjellë në KQZ informacion për 101 Parti Politike, nga totali prej 132 partish.

Informacioni i përcjellë nuk është gjithmonë auditim. Për 31 parti nuk ka asnjë informacion të përcjellë nga auditët në KQZ (shih Shtojcën 4).

Nga kontrolli i 101 Raporteve të Partive Poltike të publikuara në faqe rezulton se:

Për 19 Parti Politike, Auditët kanë mundur realisht të kryejnë procesin e auditimit, duke konkluduar me opinionin përkatës. (Për 15 parti në opinion pa rezervë dhe për 4 parti në opinion me rezervë – shih Shtojcën 5).

Për 82 Parti Politike, Auditët kanë përcjellë informacion në KQZ se nuk kanë mundur t’i auditojnë për shkaqe të ndryshme (shih Shtojcën 6).

III.1. Kryqëzimi i të dhënave të përfshira në Raport dhe atyre të konstatuara nga monitorimi

Nga shqyrtimi i Raportit të hartuar nga Administrata e KQZ-së vërehet se është paraqitur informacion nga auditët për 131 subjekte, çka nëse i referohemi publikimeve të tyre në faqen e internetit nuk është i saktë, pasi aty gjenden vetëm 101 Raporte të publikuara.

Në këto kushte, nevojitet të rishihet nëse kjo mospërputhje konsiston në ngatërresë përgjatë verifikimit apo në mospublikimin e Raporteve përkatëse të Auditëve, për të cilat në respektim të kuadrit ligjor duhet të procedohet me publikimin e tyre.

Në çdo rast, për 31 parti politike nuk ka asnjë informacion të publikuar lidhur me kryerjen e auditimit, për rrjedhim KRIIK nuk mund të përcjellë asnjë të dhënë.

Ndërkohë për Partinë Ligj dhe Drejtësi nuk ka informacion në Raportin e KQZ-së lidhur me auditimin e saj.

Lidhur me të dhënat e nxjerra në Raport nga Administrata e KQZ-së, referuar Raporteve të Auditimit, konkretisht në pikën 2 dhe 3 të tij, pas ballafaqimit të tyre me të dhënat e monitorimit nga KRIIK rezultojnë disa mospërputhje (të paraqitura në Shtojcën 3), të cilat duhet të rishikohen nga ana e Administratës së KQZ (partitë për të cilat gjetjet e KRIIK nuk përputhen me ato të administratës së KQZ-së janë të shënjuara).

[1] Neni 3, pika 3 e Kushtetutës së Republikës së Shqipërisë: “Burimet financiare të partive, si dhe shpenzimet e tyre bëhen kurdoherë publike.”

[2] Neni 15/1, pika 2 e Ligjit për Partitë Politike: “Financimi i partive politike udhëhiqet nga parimi i transparencës. Të dhënat për burimet financiare të partive, si dhe për shpenzimet e tyre publikohen kurdoherë”.

*Ky rekomandim përmban shtojca të cilat nuk paraqiten në tekstin më sipër. Për të parë shtojcat shkarkoni Dokumentin në pdf.